Uzależniona kobieta w ciąży: co robić?

Kiedy kobieta znajduje się w ciąży, oczekiwania i troski związane z jej zdrowiem i zdrowiem dziecka stają się priorytetem. Jednakże, dla kobiet uzależnionych od substancji, szczególnie alkoholu, narkotyków czy papierosów, ta droga staje się znacznie bardziej złożona. Uzależnienie w ciąży nie tylko zagraża zdrowiu matki, ale także zdrowiu i życiu rozwijającego się dziecka. Dlatego istnieje pilna potrzeba zrozumienia i wsparcia dla kobiet uzależnionych w ciąży, aby zapewnić im odpowiednią opiekę medyczną, wsparcie psychologiczne i społeczne, pomagając im przezwyciężyć uzależnienie i chroniąc zdrowie ich potomstwa.

Poważny problem: alkohol w ciąży

Alkohol w ciąży stanowi poważny problem zdrowotny, który może mieć tragiczne konsekwencje dla rozwijającego się płodu. Badania jednoznacznie wskazują, że nawet niewielka ilość spożywanego alkoholu może prowadzić do poważnych zaburzeń rozwoju płodu. Ryzyko takich powikłań obejmuje m.in. niską wagę urodzeniową, wady wrodzone różnych narządów oraz uszkodzenia mózgu. Alkoholowy zespół płodowy (FAS) to jedno z najpoważniejszych schorzeń, które może być wynikiem picia alkoholu przez matkę w czasie ciąży. Objawy tego zespołu, takie jak zaburzenia koordynacji ruchowej, trudności w zapamiętywaniu czy nadruchliwość, mogą mieć poważny wpływ na życie dziecka już od najwcześniejszych lat jego rozwoju. Warto zatem podkreślić, że każda kobieta w ciąży powinna zdawać sobie sprawę z ryzyka związanego z piciem alkoholu i unikać go całkowicie, aby zapewnić zdrowy rozwój swojego dziecka. Niestety często pojawia się problem, ponieważ trudno przerwać cug alkoholowy, nawet gdy kobieta dowiaduje się, że jest w ciąży.

FAS: skutki picia alkoholu w ciąży

Fetal Alcohol Syndrome (FAS), czyli Zespół Alkoholowy Płodu, to zespół nieprawidłowości obejmujących zaburzenia psychiczne i fizyczne, stwierdzany u dzieci, których matki w czasie ciąży spożywały alkohol. Alkohol przenika przez łożysko i wpływa na rozwój dziecka, a negatywny wpływ może mieć już jednorazowa, niewielka ilość wypitego alkoholu. 

 

FAS prowadzi do opóźnienia umysłowego, niższego ilorazu inteligencji, problemów z pamięcią i rozumieniem pojęć abstrakcyjnych, a także do trudności w nauce, utrzymaniu skupienia i nawiązywaniu prawidłowych kontaktów społecznych. Objawy fizyczne obejmują zmiany w budowie narządów wewnętrznych, takie jak serce, wątroba i nerki, oraz problemy ze słuchem, wzrokiem, kośćmi i mięśniami. Charakterystyczne cechy fizyczne dzieci z FAS to słabo rozwinięta żuchwa, słabo zaznaczona rynienka podnosowa, niskie czoło, wąska górna warga, niewielkie, szeroko rozstawione oczy z charakterystyczną fałdką w kącikach oraz niesymetryczne uszy. Nie wszystkie dzieci dotknięte FAS wykazują te same objawy, ponieważ stopień nasilenia dolegliwości może być różny. Wiele z nich ma trudności w nauce i kontaktach społecznych, które mogą ujawnić się między drugim a dziesiątym rokiem życia.

Narkotyki a ciąża

Narkotyki wpływają na płód w bardzo różny sposób, zależnie od rodzaju substancji psychoaktywnej i jej stężenia. Zmniejszają ilość krwi docierającej od matki do dziecka przez łożysko, co może prowadzić do przewlekłego niedotlenienia płodu. Noworodki, które doświadczyły niedotlenienia w łonie matki, często wykazują cechy charakterystyczne dla tego stanu, takie jak zaburzenia snu, słabe napięcie mięśniowe, problemy z koncentracją uwagi, drżenie i pobudliwość. Ponadto narkotyki zakłócają transport niezbędnych składników odżywczych, co wpływa na prawidłowy rozwój dziecka. Substancje psychoaktywne szybko przenikają przez łożysko i uszkadzają płód, który nie posiada enzymów zdolnych do ich metabolizowania, przez co jest wobec nich zupełnie bezbronny. Brak możliwości metabolizowania tych substancji sprawia, że płód jest narażony na ich toksyczne działanie znacznie dłużej niż matka, co dodatkowo zwiększa ryzyko poważnych komplikacji zdrowotnych.

Marihuana

Zależność narkotyki a ciąża oczywiście różni się w zależności od rodzaju narkotyku, ale konsekwencje zawsze mogą być poważne. Żaden narkotyk nie jest bezpieczny, również bagatelizowana często marihuana. Kobieta zażywająca marihuanę, nawet sporadycznie, jest narażona na nieproporcjonalny wzrost masy ciała oraz chroniczne wymioty, które nieleczone mogą prowadzić do zakłóceń odżywiania zarówno jej organizmu, jak i rozwijającego się płodu. Palenie marihuany w czasie ciąży zwiększa ryzyko poronienia i przedwczesnego porodu, a także powoduje zmniejszony dopływ tlenu do dziecka, co skutkuje niedotlenieniem wielu narządów. Częsta ekspozycja na THC prowadzi do przewlekłego niedotlenienia i zmniejszonej masy urodzeniowej dziecka. Noworodki matek palących marihuanę cechują się mniejszą odpornością, obecnością wad wrodzonych oraz uszkodzeniami mózgu, co w przyszłości przekłada się na zaburzenia rozwoju intelektualnego i impulsywność. THC, główny psychoaktywny składnik marihuany, długo utrzymuje się w tkankach matki i dziecka. Dzieci matek intensywnie palących marihuanę są ospałe, a w miarę dorastania wykazują trudności w skupieniu uwagi, zaburzenia rozwoju poznawczego, problemy z pamięcią i kojarzeniem werbalnym. Palenie marihuany może także powodować uszkodzenia genów, zwiększając ryzyko wad wrodzonych, nowotworów oraz problemów ze wzrokiem. THC przenika również do mleka matki, kumulując się w mózgu noworodka, co dodatkowo naraża dziecko na szereg negatywnych skutków zdrowotnych.

Opiaty

Opiaty, takie jak heroina czy morfina, powodują silne uzależnienie psychiczne i fizyczne zarówno u matki, jak i u nowo narodzonego dziecka. Zażywanie opiatów w czasie ciąży wiąże się z wysokim ryzykiem zakażenia wirusem HIV oraz infekcjami bakteryjnymi. Kobiety stosujące opiaty są bardziej narażone na przedwczesny poród oraz urodzenie dziecka z niską wagą urodzeniową, co znacząco zwiększa ryzyko śmierci okołoporodowej. Noworodki matek uzależnionych od opiatów mogą wykazywać poważne zaburzenia oddychania i napady drgawkowe. Często (w około 40% przypadków) w płynie owodniowym obecna jest smółka płodowa, co dodatkowo może komplikować proces porodowy i pogarszać stan zdrowia dziecka. Czasami nawet kobiety, które wcześniej przeszły odtrucie narkotykowe, mają problemy z nawrotami lub ponownie sięgają po narkotyki, łudząc się, że tym razem to kontrolują. Niestety zażywanie opiatów w ciąży jest bardzo poważnym zagrożeniem, nie tylko dla matki, ale przede wszystkim dziecka.

Amfetamina i kokaina

Amfetamina i kokaina silnie pobudzają organizm kobiety, zagrażając rozwojowi serca i układu żółciowego płodu. Zwężają one naczynia krwionośne, co może prowadzić do przedwczesnego odklejenia łożyska, zahamowania wewnątrzmacicznego wzrostu płodu, zapalenia błon płodowych, a nawet obumarcia płodu. Dzieci matek zażywających amfetaminę często rodzą się mniejsze, z mniejszą wagą i słabszą odpornością, co naraża je na choroby układu krążenia i innych organów. Amfetamina może również powodować rozszczepienie podniebienia. 

Kokaina ekstremalnie zwęża naczynia krwionośne macicy i łożyska, co hamuje rozwój dziecka i upośledza dostarczanie tlenu oraz substancji odżywczych do krwiobiegu płodu. Przyjmowanie kokainy w pierwszych 12 tygodniach ciąży grozi samoistnym poronieniem, a w późniejszym okresie może powodować wzrost ciśnienia krwi i atak serca u matki, przedwczesny poród oraz urodzenie martwego dziecka. U noworodków matek zażywających kokainę obserwuje się drażliwość, biegunki, płaczliwość, niedobór masy ciała, zaburzenia rozwoju motorycznego oraz wady wrodzone, w tym serca, nerek i twarzy. Noworodki te są również bardziej narażone na SIDS – zespół nagłego zgonu niemowląt.

Jak pomóc uzależnionej kobiecie w ciąży?

Pomoc uzależnionej kobiecie w ciąży wymaga interdyscyplinarnego podejścia i wsparcia na wielu poziomach. Przede wszystkim kluczowe jest stworzenie bezpiecznego i wspierającego środowiska, które umożliwi jej podjęcie leczenia i utrzymanie abstynencji. Ważne jest, aby kobieta miała dostęp do specjalistycznej opieki medycznej, w tym poradnictwa psychologicznego oraz programów odwykowych dostosowanych do potrzeb ciężarnych. Lekarze i terapeuci powinni pracować razem, aby monitorować zdrowie matki i płodu, przeprowadzać regularne badania i reagować na wszelkie komplikacje. Równie istotne jest zapewnienie edukacji na temat wpływu substancji psychoaktywnych na rozwój płodu oraz wsparcie emocjonalne, które pomoże przyszłej matce radzić sobie z trudnościami związanymi z uzależnieniem. Grupy wsparcia dla ciężarnych uzależnionych kobiet mogą stanowić cenne źródło motywacji i zrozumienia, pomagając im utrzymać trzeźwość. 

Wszelkie działania powinny być ukierunkowane na dobro matki i dziecka, promując zdrowy styl życia i abstynencję od wszelkich substancji psychoaktywnych. Warto jednak pamiętać, że niestety nie zawsze można bezpiecznie przeprowadzić odtrucie u ciężarnej. Warto więc skoncentrować się przynajmniej na redukcji szkód.