Dlaczego tak trudno wyjść z uzależnienia od opioidów?

Uzależnienie od opioidów to poważny problem, który dotyka coraz większą liczbę osób na całym świecie. Są to tak silne środki przeciwbólowe, że przepisuje się je tylko chwilowo i w ciężkich przypadkach np. po operacjach czy w terminalnej fazie nowotworu. Zażywanie opiatów prowadzi do silnego uzależnienia, ale niestety ich działanie psychoaktywne sprawia, że wiele osób, mimo ryzyka, eksperymentuje z ich przyjmowaniem. Opioidy nie bez powodu zasłużyły sobie na miano najbardziej uzależniających narkotyków – dlaczego tak trudno jest je odstawić?

Co to są opioidy?

Opioidy to grupa leków, które mają podobne działanie do opium. Są one często przepisywane jako leki przeciwbólowe, ponieważ działają na układ nerwowy i praktycznie zatrzymują odczuwanie bólu. Opioidy można podzielić na dwie kategorie: naturalne i syntetyczne. Naturalne opioidy pochodzą z opium, należą do nich heroina, morfina czy kodeina. Syntetyczne opioidy są produkowane sztucznie, a ich przykładami są oksykodon i fentanyl. Warto jednak pamiętać, że zarówno opioidy naturalne, jak i syntetyczne, silnie uzależniają.

Jak działają opioidy?

Opioidy działają na receptory opioidowe w mózgu, przez co zmniejszają odczuwanie bólu oraz powodują uczucie błogości i euforii. Na te same receptory oddziałują endorfiny, nazywane potocznie hormonami szczęścia. Działanie opioidów jest jednak o wiele mocniejsze, a ich zażywanie prowadzi do wzrostu tolerancji oraz zmniejszenia produkcji naturalnych endorfin w mózgu. Właśnie dlatego, osoba uzależniona z czasem potrzebuje coraz większych dawek, aby uzyskać ten sam efekt. Narkomani zażywający opioidy od lat bardzo często nie odczuwają już błogości po zażyciu, a przyjmują kolejne dawki wyłącznie, żeby uniknąć objawów zespołu abstynencyjnego.

Dlaczego uzależnienie od opioidów jest tak trudne do przezwyciężenia?

Uzależnienie od opioidów jest wyjątkowo trudne do pokonania z kilku powodów. Po pierwsze, te substancje powodują zarówno uzależnienie psychiczne, jak i fizyczne. Oznacza to, że detoks narkotykowy nie jest wystarczający – nawet jeśli osoba uzależniona odstawi opioidy i przetrwa zespół abstynencyjny pod opieką specjalistów, wciąż będzie odczuwać wewnętrzny przymus zażywania narkotyków. Osoby uzależnione często zastanawiają się, jak samemu wyjść z odwyku narkotykowego i uniknąć korzystania z profesjonalnej pomocy. Niestety takie działania kończą się porażką, ponieważ objawy zespołu odstawiennego po opioidach są bardzo nasilone. Pojawiają się nudności, wymioty, biegunka dreszcze, naprzemienne odczuwanie ciepła i zimna, bezsenność, nadmierne pocenie oraz mocne bóle mięśni i stawów. Osoba uzależniona powinna znajdować się wtedy w ośrodku pod opieką profesjonalistów, ponieważ jest w stanie zrobić praktycznie wszystko, żeby zdobyć kolejną działkę i ulżyć sobie w cierpieniu.

Po drugie, uzależnienie od opioidów jest związane z zaburzeniami psychologicznymi, takimi jak zwiększone ryzyko depresji, lęku i samobójstwa. Uzależnienie może prowadzić do problemów społecznych i finansowych, takich jak utrata pracy, zerwanie kontaktu z rodziną i przyjaciółmi, łamanie prawa, aby zdobyć pieniądze na narkotyki. Dopóki osoba uzależniona nie przepracuje swoich problemów, trudno jej będzie wytrwać w trzeźwości. Chodzi tutaj również o przyzwyczajenie do konkretnego stylu życia, w którym zdobycie pieniędzy na narkotyki znajduje się na pierwszym miejscu.

Jak leczyć uzależnienie od opioidów?

Podstawami są oczywiście detoks, a następnie leczenie narkomanii, żeby w bezpiecznych warunkach odstawić narkotyki, a kiedy pacjent będzie na to gotowy, skupić się na psychicznym wymiarze uzależnienia. Opioidy są jednak tak silnie uzależniające, że u wielu chorych stosuje się tzw. terapię substytucyjną. Oznacza to, że przyjmują pod kontrolą lekarza zastępcze środki, takie jak metadon czy buprenorfina, które zaspokajają głód opioidowy, ale podawane w odpowiednich dawkach nie powodują otumanienia. Leki działają na te same receptory opioidowe, co opioidy, ale w sposób kontrolowany, co pozwala uniknąć objawów odstawienia i obsesyjnych myśli związanych z uzależnieniem.

Jak uniknąć uzależnienia od opioidów?

Jak w przypadku każdego uzależnienia, łatwiej jest go uniknąć, niż z niego wyjść, gdy już się uzależnimy. Żeby zmniejszyć ryzyko, warto więc stosować się do kilku wskazówek:

• Stosuj opioidy zgodnie z zaleceniami lekarza i nie przekraczaj zaleconych dawek.
• Nie polegaj wyłącznie na lekach, ale stosuj alternatywne metody leczenia bólu np. fizjoterapię.
• Jeśli to tylko możliwe, unikaj stosowania opioidów lub rób to jak najkrócej. Porozmawiaj z lekarzem o alternatywnych środkach przeciwbólowych.
• Nie traktuj opioidów jako sposobu na odreagowanie emocji lub stresu.

Opioidy nie są substancjami, z którymi warto eksperymentować, mogą spowodować silne uzależnienie po zaledwie kilku zażyciach. Żadnego z nich nie można bagatelizować, ponieważ uzależniają nie tylko heroina i morfina, ale też z pozoru bardziej bezpieczne kodeina czy oksykodon. Nie bez powodu, w dzisiejszej medycynie dąży się do ograniczenia zastosowania opioidów do niezbędnego minimum.