Czym jest palimpsest alkoholowy?

Nadmierne spożywanie alkoholu prowadzi do szeregu negatywnych skutków w organizmie człowieka. Dotyczą one zarówno sfery fizycznej, jak i psychicznej. Jednym z zaburzeń jest tzw. palimpsest, potocznie nazywany luką w pamięci. To pierwszy syndrom ostrzegawczy świadczący o występowaniu problemów związanych z nadmierną konsumpcją alkoholu.

Co to jest palimpsest? 

Alkohol negatywnie wpływa na narządy człowieka, a także uszkadza układ nerwowy. Objawem nadmiernego spożycia są problemy z koncentracją, mówieniem, prawidłową reakcją czy widzeniem. Dodatkowo pojawia się brak koordynacji oraz palimpsest, potocznie nazywany urwanym filmem lub inaczej amnezją alkoholową. Jest to zaburzenie, które polega na chwilowej lub nawet kilkugodzinnej utracie pamięci.

Nadmierne spożywanie etanolu prowadzi do zmian w mózgu, których konsekwencją jest niemożność tworzenia i zapamiętywania wspomnień. Występowanie tego zaburzenia powoduje, że osoba uzależniona nie jest w stanie odtworzyć w pamięci poszczególnych sytuacji. Nie można stwierdzić, jaka ilość wypitego alkoholu powoduje palimpsest. Jest to uzależnione od wielu czynników tj. płci, masy ciała, uwarunkowań genetycznych, przyjmowania leków antydepresyjnych lub nasennych, czy tolerancji na etanol. 

Jak rozpoznać to zaburzenie alkoholowe?

Palimpsest alkoholowy jest trudny w rozpoznaniu przez otoczenie. Dzieje się tak, ponieważ osoba, u której w trakcie picia występuje amnezja alkoholowa, nie wykazuje żadnych symptomów, które świadczyłyby o silnym odurzeniu. Sytuacje, które mogą świadczyć o tzw. urwanym filmie to m.in. większa skłonność do podejmowania ryzykownych działań, np. stawianie znacznej ilości pieniędzy podczas gry w karty czy ruletkę. Dodatkowo takie osoby często zachowują się impulsywnie czy agresywnie. Stąd też wielokrotnie wdają się w bójki. Alkoholik podczas amnezji jest skłonny do podejmowania działań lub decyzji, których na trzeźwo by nie zrobił. Podczas takich sytuacji, osoba uzależniona nie traci przytomności.

Palimpsest można rozpoznać następnego dnia po nadmiernym spożyciu. Alkoholik nie jest w stanie odtworzyć konkretnych sytuacji. Nie pamięta, co robił i jakie działania podejmował. Może przypomnieć sobie pewne urywki, jednak nie tworzą one spójnej całości. 

U kogo występuje palimpsest?

Palimpsest występuje w drugiej fazie rozwoju choroby alkoholowej (wg Jellinka). Rozpoczyna się ona od występowania amnezji alkoholowej. Osoba uzależniona odczuwa silną potrzebę konsumpcji, jednocześnie starając się to ukryć. Potrzeba zaspokojenia głodu staje się codziennością, a towarzyszące temu nadmierne picie, prowadzi do występowania amnezji alkoholowej.

Co ważne - palimpsest nie dotyczy tylko osób z dużą tolerancją alkoholową, ponieważ pojawia się on na każdym etapie picia. Stąd też ci, którzy mają tzw. słabą głowę, również są narażeni na występowanie tego zjawiska. Zaburzenia pamięci występują także u osób, które nie są uzależnione, jednak spożyły znaczącą ilość etanolu.

Amnezja alkoholowa i inne sygnały alarmowe

Fazę choroby alkoholowej można określać różnie, ale jednym z najpopularniejszych podziałów jest ten opracowany przez biostatystyka i fizjologa Elvina M. Jellinka. Zgodnie z jego koncepcją, jeśli doświadczasz amnezji alkoholowej, to oznacza, że trzeba poszukać pomocy. Im szybciej zdecydujesz się na leczenie i rezygnację z picia alkoholu, tym łatwiej będzie wyjść na prostą i większa szansa, że unikniesz najpoważniejszych konsekwencji alkoholizmu np. problemów z wątrobą czy trzustką. Nie bez powodu więc druga faza uzależnienia do alkoholu jest nazywana ostrzegawczą lub zwiastunową. Oprócz braku świadomości, co robiło się w stanie upojenia alkoholowego, pojawiają się inne sygnały alarmowe:

• Wewnętrzny przymus picia,
• Szukanie okazji do napicia się alkoholu,
• Samotne picie w tajemnicy przed bliskimi,
• Unikanie rozmów na temat picia,
• Wymyślanie sobie wymówek, dlaczego sięgamy po alkohol (np. tłumaczenie się stresem, przemęczeniem, świętowaniem specjalnych okazji),
• Ponowne picie mimo ciężkiego kaca.

Niestety z czasem ilość wypijanego alkoholu tylko rośnie, dlatego brak reakcji wprowadzi do wpadania w jeszcze głębsze fazy uzależnienia.

Jakie może mieć skutki?

Występowanie palimpsestów zwiastuje uszkodzenie mózgu. Długotrwałe spożywanie etanolu prowadzi do trwałego uszkodzenia i upośledzenia zdolności zapamiętywania. Dodatkowo powoduje tymczasowe hamowanie konsolidacji pamięci, czyli przetwarzanie wspomnień z krótko- do długotrwałej pamięci. Stąd też pojawia się amnezja. Nadmierna konsumpcja skutkuje także śmiercią komórek mózgowych.

Palimpsest może mieć również inne skutki. Osoba uzależniona nie jest w stanie przypomnieć sobie pewnych wydarzeń. Dodatkowo jej postępowanie jest znacznie bardziej ryzykowne, dlatego też takie sytuacje mogą prowadzić do poważnych konsekwencji. Przykładem mogą być np. kradzieże, zbrodnie, bójki czy samookaleczenie. Co więcej, alkoholik nie kontroluje swojego zachowania, dlatego też często wydaje znaczne sumy pieniędzy czy podejmuje nieracjonalne decyzje, np. obnażanie się w miejscu publicznym, czy uprawianie przygodnego seksu.

Jak zapobiec amnezji?

Częste występowanie palimpsestu jest jednym z sygnałów ostrzegawczych świadczących o rozwoju uzależnienia. Jedynym i skutecznym sposobem zapobiegania występowania zaburzeń pamięci jest trwałe zaprzestanie picia. Jednak by tak się stało, osoba zmagająca się z nałogiem musi być w pełni świadoma występującego problemu oraz gotowa na podjęcie leczenia uzależnienia.

Terapia musi być przeprowadzana w ośrodku leczenia uzależnień pod opieką lekarzy i terapeutów. W przypadku zaawansowanego stadium występowania palimpsestu konieczna będzie konsultacja i leczenie neurologiczne. Występowanie zaników pamięci, towarzyszące nadmiernej konsumpcji alkoholu, jest bardzo niebezpieczne. To nie tylko sygnał alarmujący o występowaniu problemu, ale także szereg zmian zachodzących w mózgu. Dodatkowo zaburzenie to może prowadzić do ryzykownych i irracjonalnych zachowań osoby uzależnionej.

U kogoś z Twoich bliskich pojawia się amnezja alkoholowa?

Z konsekwencjami picia alkoholu zmaga się nie tylko uzależniony, ale też jego bliscy. Alkoholik, szczególnie na początku, stara się ukrywać swój problem, ale z czasem rodzina i przyjaciele zauważają, że coraz częściej jest pod wpływem alkoholu i stopniowo traci kontrolę nad swoim życiem. Wyleczenie amnezji alkoholowej nie jest możliwe, dopóki osoba uzależniona pije, ponieważ epizody urwanego filmu będą się powtarzać. Jak jednak namówić alkoholika na leczenie?

Niestety dla wielu osób uzależnionych nawet wystąpienie amnezji alkoholowej nie jest wystarczającym powodem, aby przyznać, że mają problem i zgłosić się na leczenie alkoholizmu. W relacjach z osobą uzależnioną najważniejsze jest zachowanie spokoju, ponieważ awantury niczego nie zmieniają, a tylko powodują jeszcze większy upór i zamknięcie w sobie ze strony alkoholika. Rozmowę o uzależnieniu najlepiej zacząć, kiedy bliska osoba jest trzeźwa i opierać się na faktach, a nie emocjach. Występowanie epizodów amnezji alkoholowej jest tutaj dobrym punktem zaczepienia, ponieważ można uświadomić osobę uzależnioną, co robiła poprzedniego wieczoru. Lepiej jednak rozmawiać rzeczowo (np. obraziłeś bliską osobę, przewróciłeś się, spałeś w publicznym miejscu), niż grać na emocjach (np. wstyd mi za ciebie, mamy cię dosyć).

Warto też zapewnić osobę uzależnioną, że może liczyć na nasze wsparcie i przedstawić realny plan działania. Dobrze, jeśli rodzina wie już, gdzie znajduje się najbliższy, sprawdzony ośrodek leczenia alkoholizmu i zna formalności związane z przyjęciem. Oczywiście warto pamiętać, że mimo najlepszych chęci, decyzja należy do osoby uzależnionej i jeśli nie wyraża żadnych chęci leczenia, rodzina nie będzie w stanie zmusić jej do zmian. Palimpsesty alkoholowe to już najlepszy dowód, że czas poszukać pomocy: są nie tylko niebezpieczne dla osoby uzależnionej i jej otoczenia, ale też pokazują, że picie wymknęło się spod kontroli.